Tuinkalender januari

Het gazon zal in deze tijd van het jaar nauwelijks of niet groeien. Het is daarom belangrijk dat u het gras zo min mogelijk belast omdat het nu ook minder goed hersteld als in de groeiperiode. Wel zijn er soms uitzonderingen. In januari 2016 was het bijvoorbeeld zo warm dat het gras voor het eerst groeide in deze maand!

Let op onderstaande belangrijke punten om uw grasmat in een goede conditie te houden:

Betreden: Januari is over het algemeen de koudste maand van het jaar waarbij de temperatuur vaak niet boven het vriespunt uitkomt. Het komt regelmatig voor dat het gazon bevroren is en daardoor erg kwetsbaar is. Het beste is om in dat geval het gazon helemaal niet te betreden. Grasplanten kunnen bij betreding afbreken en na het dooien gele plekken in het gazon worden. Wanneer dit niet te vermijden is, kunnen er het beste enkele planken op gelegd worden om zo alsnog het gras te kunnen betreden. Dankzij de planken wordt de druk van een voetstap verdeeld over de plank waardoor het gazon minder wordt belast.

Beluchten: Aan het eind van de zomer kan het gazon behoorlijk vastgelopen zijn. Wanneer er in de herfst niks aan gedaan is kan het op dit moment alsnog, mits het niet gevroren heeft of dat het gazon te nat is. Op plekken waar de grasmat erg verdicht is zal het water niet in de grond zakken, maar via het oppervlak worden afgevoerd of er ontstaat plasvorming. Om dit tegen te gaan kunt u beluchten door middel van een prikrol of riek waarmee er gaatjes in de bodem ontstaan. Door deze gaatjes in te vegen met wat scherp zand zullen de gaten intact blijven en zo zorgen voor een betere aanvoer van water, zuurstof en voedingsstoffen naar de wortels van de grasmat.

Maaien: Het kan zijn dat in de laatste maanden het gras lichtjes is gegroeid. Een enkele maaibeurt in de winter laat het gazon er gezonder uitzien. Hoe minder er in een keer wordt afgemaaid, hoe beter het voor het gras is. Zet de maaihoogte dan wel op de hoogste stand en maai alleen als het gazon niet bevroren is of als het te nat is.

Gereedschap: Maaimachines zullen het altijd beter doen als ze goed worden onderhouden. Daarom is het belangrijk om ze jaarlijks een onderhoudsbeurt te geven. In deze tijd van het jaar hebben de meeste bedrijven het nog niet zo druk. Daarom raden wij aan om het gereedschap in deze periode weg te brengen, zodat er in het voorjaar geen tijd meer aan besteed hoeft te worden en er gelijk mee gewerkt kan worden.

Zolang de grond niet bevroren of te drassig is kunnen (fruit)bomen, (fruit)heesters, klimplanten en vaste planten in container of met kluit het hele jaar door geplant worden. In deze tijd van het jaar zullen de meeste bladverliezende heesters en bomen met kale wortels te koop zijn. Ze zijn een stuk goedkoper dan planten die in pot zijn gekweekt. Zorg ervoor dat u het plantgat ruim genoeg maakt en dat u de ondergrond goed losspit en verrijkt met compost, of in het geval van zuurminnende planten met turf. Zet de beplanting op dezelfde hoogte als deze bij de kweker was geplant. Stamp de grond goed aan bij het dichtgooien van het gat en geef regelmatig water bij droog weer, mits het niet vriest. Zorg dat er bij (fruit)bomen- en (fruit)heesters eerst een boompaal komt te staan op ongeveer eenderde van de stamhoogte, voordat u de plant in het gat zet. Dit om wortelschade te voorkomen wanneer u de paal er op het laatst in zou slaan. Zet de paal altijd aan de kant waar de wind vandaan komt zodat de boom of heester van de paal wordt weggeblazen. Maak de boom vast aan de paal met behulp van een speciaal daarvoor bedoelde boomband. Dezelfde weersomstandigheden bij het planten gelden ook voor het verplanten van alle planten in deze tijd. Steek de plant zo uit dat er een zo’n groot mogelijke kluit overblijft. Het gat waarin de heester wordt geplant moet ongeveer eens zo breed zijn als de wortelkluit zelf. Zorg dat de grond goed gespit is en dat de bovenkant van de kluit gelijk komt met het grondoppervlak. Vul daarna het plantgat aan met grond, stamp goed aan en geef water. In deze tijd van het jaar hebben de planten niet meer zoveel water nodig als bij warm weer in de zomer.

Zelfs wanneer de grond bevroren is zijn er mogelijkheden om de grond te verbeteren. Door organisch materiaal zoals stalmest of compost over de bodem te verspreiden zal de beplanting er veel voordeel bij hebben zodra deze weer gaat groeien. Wanneer de grond weer ontdooit, kun u de bemesting lichtjes door de grond werken.

Pas geplante en vorstgevoelige planten kunnen aangetast worden door koude wind. Bladhoudende beplanting is hier gevoeliger voor omdat het blad sneller uitdroogt en daarmee ook de plant. Door er iets voor te zetten dat de wind (gedeeltelijk) tegenhoudt zal de beplanting er minder onder lijden. Kleinere en pas geplante heesters en vaste planten kunnen beschermd worden door er gaas omheen te zetten met daarin stro of droog blad, zodat ze niet weg zullen waaien. Planten in potten en kuipen kunnen beschermd worden door de pot in te wikkelen met bijvoorbeeld noppenfolie waardoor de kluit niet zo snel zal bevriezen.

Kuipplanten die binnen zijn gezet omdat ze buiten niet kunnen overwinteren moeten regelmatig in de gaten gehouden worden omdat ze nu makkelijk vatbaar zijn voor ziektes. Zorg dat ze op een plek staan waar het niet kouder wordt dan dat ze kunnen verdragen en probeer de ruimte zoveel mogelijk te luchten. Geef regelmatig water, maar zorg dat de kluit niet te nat wordt om het rotten van de wortels te voorkomen.

Bollen en knollen die op een vorstvrije plek bewaard worden, moeten ook regelmatig worden gecontroleerd. Als ze namelijk te nat liggen zullen ze gaan schimmelen. In dat geval moet het materiaal waarin ze bewaard worden vernieuwd worden. Als ze te de droog liggen zullen ze verschrompelen en moet er water gegeven worden met bijvoorbeeld een plantenspuit. Eind januari kunnen de eerste bloemen van kerstrozen, oftewel de Helleborus verschijnen. Op het moment dat de bloei start, kan het groene loof al bruin of beschadigd zijn. Door dit af te knippen zullen de bloemen het meeste opvallen en zal er fris nieuw blad gevormd worden.

In deze maand kan er veel sneeuw vallen en dit kan schadelijk zijn voor de beplanting in de tuin. Grote hoeveelheden sneeuw kunnen takken van bomen, heesters, hagen en klimplanten belasten. Door de sneeuw er op tijd af te vegen worden de takken ontlast waardoor er minder kans bestaat dat ze zullen breken.

Als het weer het toelaat en de grond niet te nat of bevroren is, kunnen er nog steeds vaste planten uit de grond gehaald worden en worden gescheurd. Verouderde vaste planten waarbij de aangroei zich vooral aan de buitenkant bevindt en het hart langzaam kaal wordt, hebben de meeste prioriteit. Graaf hierbij de planten uit en schudt ze los met een riek. Scheur ze met de hand of verdeel ze aan de hand van een steekschop. Plant de nieuwe scheurlingen in groepjes terug in de tuin, afhankelijk van de beschikbare ruimte. Hoe eerder u deze maand begint met vermeerderen, hoe beter omdat de scheurlingen dan nog de kans hebben te gaan groeien voordat de winter echt begint en het niet meer mogelijk is.

Grote pollen met sneeuwklokjes kunnen na de bloei ook verdeeld worden zodat dit bolgewasje op meerdere plekken in de tuin kan komen te staan. Doe dit op dezelfde manier als bij vaste planten, door grote pollen uit te graven en ze handmatig van elkaar los te scheuren. Na het in kleine groepjes herplanten van de bollen, zal het blad nog even doorgroeien om voedsel aan te maken dat uiteindelijk opgeslagen wordt.

In de wintermaanden wordt er vooral gesnoeid omdat het takkenstelsel van bomen en heesters nu veel duidelijker te zien is dan in de maanden dat er blad aan zit. Let er wel op dat er nu alleen gesnoeid moet worden als het echt noodzakelijk is, omdat wonden nu minder snel herstellen dan in de groeiperiode van een plant en omdat sommige beplanting een sterke sapstroom heeft waardoor een snoeiwond kan gaan bloeden. Gereedschappen zoals een snoeischaar, (motorische- of elektrische) heggenschaar, een takkenschaar en een snoeizaagje kunnen u helpen bij de volgende onderhoudswerkzaamheden:

Bomen: Dit is een goede tijd om bomen in vorm te snoeien. Jonge bomen kunnen met een snoeischaar of takkenschaar gesnoeid worden. Door elk jaar een gedeelte begeleidend te snoeien, behoudt de boom zijn groeikracht. Verwijder dus niet in een keer te veel hout, maar alleen enkele probleemtakken. Wanneer het een boom met stam moet worden, haalt u de onderste takken weg en kruisende/schurende takken. Het volgend jaar doet u hetzelfde nogmaals waarbij u ook op moet letten dat de boom geen dubbele top vormt.

Fruit: Zolang het niet vriest kunnen fruitbomen en heesters gesnoeid blijven worden zoals de maanden hiervoor is beschreven (zie november/december). Snoei de druif zo snel mogelijk in het nieuwe jaar omdat de sapstroming hiervan snel op gang komt en daarmee de kans dat de wonden gaan bloeden groter wordt.

Klimplanten: De Blauwe Regen moet twee maal per jaar worden gesnoeid, om deze klimplant in april/mei het mooist te laten bloeien. In juli is de Wisteria voor de eerste keer na de bloei gesnoeid (zie juli). Toen werden alle zijtakken van de hoofdtak ingekort tot ongeveer 5 knoppen. Diezelfde takken en nieuw aangemaakte scheuten worden nu terug geknipt tot twee of drie knoppen. Deze vorm van snoeien bevordert de aanmaak van bloemknoppen waardoor er van zoveel mogelijk bloemen genoten kan gaan worden.

Op het moment dat het weer buiten te slecht is om in de tuin aan het werk te gaan, valt er binnen ook nog wat te doen om het buitenwerk zo prettig mogelijk te maken. Controleer bijvoorbeeld het gereedschap waarmee heel het jaar in de tuin gewerkt wordt. Handgereedschap kan worden schoongemaakt en eventueel worden ingewreven met olie zodat het niet gaat roesten. Roest tast namelijk het materiaal harder aan dan slijtage door ermee te werken.

Motorisch gereedschap zoals een heggenschaar moet eveneens worden schoongemaakt en het wordt aangeraden om het elk jaar een beurt te geven. Door vroeg in het jaar al opkomende onkruiden te verwijderen zal dat ongelofelijk veel moeite in het voorjaar besparen. Op dit moment zal het onkruid nog niet zo hard groeien, maar probeer het toch te verwijderen voordat het de kans krijgt om zich te ontwikkelen. Probeer daarbij de onkruiden compleet met wortel uit de grond te trekken. Haagwinde is een hardnekkig onkruid waarbij dit helaas weinig zin heeft. Op elk punt waar de wortel zal breken komen nieuwe plantjes uit dus daarmee vergroot je het probleem alleen maar. Het blad kan daarom het beste bespoten worden met een biologisch afbreekbaar bestrijdingsmiddel waardoor de volledige plant zal afsterven.

Controleer regelmatig de materialen waarmee de beplanting in de tuin wordt begeleid. Denk daarbij aan boompalen en boombanden die los gekomen zijn en dus weer vastgezet moeten worden zolang de boom of heester dit nog nodig heeft. Een ander voorbeeld is aanbindmateriaal dat te strak is gaan zitten en daardoor in de bast van de plant kan gaan groeien. Dit is niet schadelijk maar het zal de beplanting niet verfraaien. Isolatiemateriaal is in deze tijd nog erg belangrijk omdat dit de koudste periode van het jaar is. Controleer dus regelmatig of dit nog op de juiste wijze aangebracht is.

In deze tijd van het jaar valt er weinig te doen aan de vijver. Het enige waar eigenlijk op gelet moet worden is dat de vijver niet lange tijd dichtgevroren zit, omdat vissen dan door zuurstofgebrek kunnen sterven. Is er geen verwarmings- of waterelement aanwezig waardoor het oppervlak kan bevriezen, leg er dan een rubberen of plastic bal in zodat die het uitzetten van het ijs op kan vangen en na het weghalen er een wak in het bevroren water zit. Maak nooit een gat in het ijs met een stok of ander voorwerp waarmee de vijver beschadigd kan worden, maar smelt er een gat in met bijvoorbeeld een pan heet water.

Fauna in de tuin

Om te zorgen dat tuinvogels terug komen en ze de winter makkelijker zullen overleven, zal er een handje geholpen moeten worden door ze te voeren en water te geven. Vogels hebben hier vooral veel baat bij wanneer de grond en het water bevroren zijn, of als er een pak sneeuw ligt. Leg na het water geven een stuk gaas over de schaal met water zodat het niet als bad gebruikt wordt. Voer hang je op of strooi je op een voedertafel of in voederhuisjes. Omdat er ook vogels zijn die hier niet makkelijk bij kunnen komen, kan er ook wat op de grond worden gestrooid. Let hierbij wel op dat er geen voer op de grond blijft liggen, omdat dit ongedierte aan kan trekken. Voorbeelden van voedsel voor tuinvogels zijn zaden, vetbollen, vruchten, noten, pinda’s, broodkorsten en appels.

Veel last van ziekten en plagen zul je in januari niet hebben. Toch moet er alles aan gedaan worden om ongedierte en schimmels niet te laten overwinteren. In november is er besproken hoe dit het beste gedaan kan worden door materialen schoon te maken en op te bergen. Maar ook de rest van de tuin kan opgeruimd worden door de borders op te schonen. Blijf wel een balans houden door niet alles te verwijderen en daarmee ook schuilplaatsen voor nuttige dieren te behouden. Ruim bijvoorbeeld alleen het blad op bij heesters die vatbaar zijn voor ziekten en plagen. En neem bijvoorbeeld al het blad bij rozen weg, omdat hier sterroetdauw op kan zitten. Het blad dat ziek of besmet lijkt te zijn mag niet op de composthoop maar wordt in de GFT-bak gedaan. Door onkruid al vroeg te bestrijden zullen de eerste plaagdieren zoals Witte Vlieg niet zo snel aangetrokken worden en kan een schimmelziekte als Roest zich niet via het onkruid verspreiden.