Tuinkalender december

Het gazon is in deze tijd van het jaar in rust en zal nauwelijks nog groeien. Het gras heeft zijn laatste maaibeurt gehad, de graskanten zijn geknipt en het is afgehard door het aanbrengen van najaarsgazonmest. Het is nu zaak om het gazon in zijn rustperiode zo min mogelijk te belasten, maar er zijn nog wel enkele punten waar je op moet letten zodat het gazon in het voorjaar onaangetast kan beginnen met groeien.

Betreden: December is over het algemeen een maand zonder extreme weersomstandigheden. Toch kan het een natte en koude maand zijn waarin veel regen valt waardoor het gazon erg vochtig kan zijn, of het bevriest door de opkomende vorst. Het beste is om in deze gevallen het gazon helemaal niet te betreden. Wanneer dit niet te vermijden is, kunnen er het best wat planken op gelegd worden om zo alsnog het gras te betreden. Hierdoor zal de druk van een voetstap zich beter verdelen over de plank en het gazon niet zo erg belasten.

Bladruimen: Veel blad op het gazon kan zorgen voor lichtgebrek. Hark daarom regelmatig de grasmat schoon met een bladhark als er veel blad op komt te liggen. Zo voorkom je dat het gras geel wordt of zelfs afsterft. Er kan ook gekozen worden om een bladblazer/bladzuiger te gebruiken. Doe dit niet als het gazon te nat of bevroren is zoals hierboven beschreven. Dit zal een van de laatste keren zijn dat het blad verwijderd moet worden omdat de bomen hun blad inmiddels kwijt zijn. Verplaatsing van eerder afgevallen bladeren door de wind kan nog wel altijd, waardoor het gazon ook weer bedekt kan worden.

Gereedschap: Maaimachines zullen het altijd beter doen als ze goed worden onderhouden. Daarom is het belangrijk ze jaarlijks een onderhoudsbeurt te geven. In deze tijd van het jaar hebben de meeste bedrijven voortuinmachines het nog niet zo druk. Daarom raden wij je aan om het gereedschap weg te brengen, zodat er in het voorjaar geen tijd meer aan besteed hoeft te worden en er gelijk mee gewerkt kan worden als het groeiseizoen begint.

Zolang de grond niet bevroren of te drassig is kunnen (fruit)bomen, (fruit)heesters, klimplanten en vaste planten in container of met kluit het hele jaar door geplant worden. In deze tijd van het jaar zullen de meeste bladverliezende heesters en bomen met kale wortels te koop zijn. Ze zijn een stuk goedkoper dan planten die in pot zijn gekweekt. Zorg er voor dat je het plantgat ruim genoeg maakt en dat je de ondergrond goed los spit en verrijkt met compost, of in het geval van zuurminnende planten met turf. Zet de beplanting op dezelfde hoogte als deze bij de kweker was geplant. Stamp de grond goed aan bij het dichtgooien van het gat en geef regelmatig water bij droog weer, mits het niet vriest. Zorg dat er bij (fruit)bomen- en (fruit)heesters eerst een boompaal komt te staan op ongeveer eenderde van de stamhoogte, voordat je de plant in het gat zet. Dit om wortelschade te voorkomen wanneer je de paal er op het laatst in zou slaan. Zet de paal altijd aan de kant waar de wind vandaan komt zodat de boom of heester van de paal wordt weggeblazen. Maak de boom vast aan de paal met behulp van speciaal daarvoor bedoelde boomband.

Dezelfde weersomstandigheden bij het planten gelden ook voor het verplanten van alle planten in deze tijd. Steek de plant zo uit dat er een zo’n groot mogelijke kluit overblijft. Het gat waarin de heester wordt geplant moet ongeveer eens zo breed zijn als de wortelkluit zelf. Zorg dat de grond goed gespit is en dat de bovenkant van de kluit gelijk is met het grondoppervlak. Vul daarna het plantgat aan met grond, stamp goed aan en geef water. In deze tijd van het jaar hebben de planten niet meer zoveel water nodig als bij warm weer in de zomer.

Vaste planten en heesters in potten en bakken moeten moeten regelmatig worden nagekeken en bijgehouden. Blad dat er op gevallen is moet worden verwijderd omdat de beplanting hieronder anders te nat kan worden en daardoor last kan krijgen van schimmels. Groenblijvende heesters blijven heel de winter door vocht verdampen via het blad en zullen daarom water moeten blijven krijgen. Wanneer het vriest moet er geen water worden gegeven. De ondergrond zal bevriezen waardoor de plant uitdroogt omdat er nog steeds verdamping plaatsvindt, maar er door de plant geen water meer opgenomen kan worden.

Kuipplanten die binnen zijn gezet omdat ze buiten niet kunnen overwinteren moeten regelmatig in de gaten gehouden worden. Zorg dat ze op een plek staan waar het niet kouder wordt dan dat ze kunnen verdragen en geef regelmatig water waardoor ze in het voorjaar weer naar buiten kunnnen en de planten niets hebben geleden van de overwintering binnen.

Organische mest wordt in de winter of in het voorjaar door de grond verwerkt, zodat de voedingsstoffen vrij komen tegen de tijd dat de planten gaan groeien. De meststoffen kunnen tussen de bestaande beplanting gestrooid worden en eventueel lichtjes in de grond verwerkt worden met een hark of een cultivator. Enkele voorbeelden van organische mest die in de winter in de tuin verwerkt kan worden zijn: gedroogde koemest, paardenmest, bloed-, hoorn- en beendermeel, compost, champignonnenmest, champost en tuinturf.

Pas geplante en vorstgevoelige planten kunnen aangetast worden door koude wind. Bladhoudende beplanting is hier gevoeliger voor omdat het blad sneller uitdroogt en daardoor ook de plant. Door er iets voor te zetten dat de wind (gedeeltelijk) tegenhoudt zal de beplanting er minder onder lijden. Kleinere en pas geplante heesters en vaste planten kunnen beschermd worden door er gaas omheen te zetten met daarin stro of droog blad, zodat het niet weg zal waaien.

Veel sneeuw komt in december zelden voor, maar wanneer het toch valt kan dit schadelijk zijn voor de beplanting in de tuin. Grote hoeveelheden kunnen takken van bomen, heesters, hagen en klimplanten belasten. Door de sneeuw er op tijd af te vegen worden de takken ontlast en bestaat er minder kans dat ze zullen breken.

Als het weer het toelaat en de grond niet te nat of bevroren is, kunnen er in december nog steeds vaste planten uit de grond gehaald worden en worden gescheurd. Verouderde vaste planten waarbij de aangroei zich vooral aan de buitenkant bevindt en het hart langzaam kaal wordt, hebben de hoogste prioriteit. Graaf hierbij de planten uit en schudt ze los met een riek. Scheur ze met de hand of verdeel ze aan de hand van een steekschop. Plant de nieuwe scheurlingen in groepjes terug in de tuin, afhankelijk van de beschikbare ruimte. Hoe eerder je deze maand begint met scheuren en vermeerderen, hoe meer kans de scheurlingen hebben om te gaan groeien voordat de winter echt begint en het niet meer mogelijk is.

Het lijkt een vreemde periode om te gaan zaaien, maar voor rotsplanten is dit de ideale tijd om te zaaien omdat ze in het wild eerst een koude periode moeten meemaken voordat het zaad zal ontkiemen. Vul potten bij voorkeur met rotsplantenpotgrond of potgond gemengd met japanse split en maak de grond vochtig. Zaai daarna heel dun en dek het af met een laagje japanse split waardoor algengroei wordt voorkomen. De zaden zullen eerst een aantal keer bevriezen en in het voorjaar niet allemaal tegelijkertijd ontkiemen. Laat daarom de potten staan totdat er genoeg planten zijn ontkiemd. Dek de pot af met een glasplaatje om te veel vocht en vochtverlies tegen te gaan. In het voorjaar kunnen de planten in dezelfde soort grond uitgezet worden.

In de wintermaanden wordt er vooral gesnoeid omdat in deze periode het takkenstelsel van bomen en heesters veel duidelijker te zien is, dan in de maanden dat er blad aan zit. Let er wel op dat er nu alleen gesnoeid moet worden als het echt noodzakelijk is, omdat wonden nu minder snel herstellen dan in de groeiperiode van een plant. Gereedschappen zoals een snoeischaar, (motorische- of elektrische) heggenschaar, een takkenschaar en een snoeizaagje kunnen je helpen bij de volgende onderhoudswerkzaamheden:

Bladverliezende bomen en heesters: Snoei alleen noodzakelijk als dit nog niet eerder in het jaar gedaan is. Let daarbij op dat een berk, esdoorn, paardenkastanje en noot een sterke sapstroming hebben waardoor de boom gaat bloeden na het snoeien. Punten waarop je moet letten wanneer je een bladverliezende boom of heester gaat snoeien:

• Verwijder als eerste volledig dode, zieke of kruisende takken die elkaar schuren.
• Snoei een plant niet te hard bij ruimtegebrek, omdat de bomen of heesters hier alleen maar krachtiger door uitlopen.
• Bekijk goed wat je gaat snoeien omdat herstel daarna onmogelijk is.
• Verwerk ziek hout niet in de composthoop of na versnippering in de tuin, maar doe het in de GFT-bak.
• Veel planten reageren met waterlot, waarbij er massaal nieuwe scheuten aangemaakt worden. Reageer hier snel op in het voorjaar door snel uit te dunnen.
• Ga secuur en voorzichtig te werk of laat het aan een expert over.

Fruit: Druiven moeten het liefste nog vóór de kerst worden gesnoeid, omdat de sapstroom van deze plant snel op gang komt in het nieuwe jaar en daarmee de kans op bloeden wordt vergroot. Snoei de druif zo, dat de hoofdstam blijft staan en de zijtakken waaraan afgelopen jaar vruchten gehangen hebben terug worden geknipt tot twee of drie knoppen. Hierdoor houd je een relatief kale stam over met kleine zijtakjes waaruit volgend jaar nieuwe scheuten zullen groeien. Aan deze scheuten zullen de druiven komen te hangen, waarbij een zonnige standplaats en een kalkrijke grond ook een belangrijke rol spelen.

Rozen: Hoge struikrozen vangen meer wind dan wanneer ze een stuk ingekort worden. Door de rozen met ongeveer de helft in te korten wordt windschade voor een groot deel voorkomen. Windschade wil zeggen dat de struik zo heen en weer wordt bewogen dat er een gat aan de voet kan ontstaan. Hier kan water inlopen waardoor de wortels kunnen gaan rotten, of nog erger, kunnen beschadigen als het water bevriest. Het inkorten van de rozen komt nog niet al te precies omdat ze in het voorjaar pas echt worden gesnoeid.

Een tuin die al volledig ingeplant is moet worden voorzien van een mulchlaag in het geval die nog niet is aangebracht. Kale stukken grond moeten nog worden gespit als het niet te nat is en de grond niet bevroren is. Tijdens het spitten kan er organisch materiaal doorheen verwerkt worden zoals compost. Bij kleigronden kun je de structuur bevorderen door er grof zand in te verwerken. Ook het toevoegen van humus zoals veengrond, compost of oude stalmest helpt hieraan mee.

Blijf het laatst gevallen blad op paden en trapjes opruimen, zodat de tuin goed begaanbaar blijft. Blad dat te lang op het gazon en pollen vaste planten blijft liggen, zorgt uiteindelijk voor lichtgebrek en in de loop van de tijd zullen de grasplanten of vaste planten hierdoor afzwakken of zelfs afsterven. Het blad kan in een aparte korf worden verzameld om uiteindelijk bladaarde te krijgen. Het kan ook gewoon op de composthoop, maar breng het dan liever in lagen aan.

Door strenge vorst kan het water in waterleidingen en kranen bevriezen. Door de blootliggende leidingen en kranen te isoleren met bijvoorbeeld noppenfolie zal het water minder snel bevriezen en dus ook geen schade aanbrengen door het uitzetten van het ijs. Als het mogelijk is om kranen af te tappen heeft dat de voorkeur, dan zal er zeker geen leiding bevriezen.

Bij nat weer kunnen paden veradelijk glad worden door mos en algen. Hier zijn allerlei middelen voor maar wij raden aan om zo milieuvriendelijk te werk te gaan. Schoonmaken met behulp van een hogedrukreiniger werkt uiterst effectief. Een andere oplossing bestaat uit brekerzand over het pad strooien waardoor je meer grip krijgt. Dit zand wordt meestal gebruikt om nieuwe bestratingen in te vegen.

Als vissen te lang onder dichtgevroren ijs zitten, kunnen ze sterven aan zuurstofgebrek. Er zijn een aantal manieren om te zorgen dat er altijd een wak in het ijs zit en er daardoor genoeg zuurstof in het water blijft. Breng een vijververwarming aan waardoor het water niet onder de 0 graden celsius komt en dus niet zal bevriezen. Een andere manier is er door een kleine pomp met een klein waterelement aan te sluiten waardoor het vijverwater altijd in beweging blijft en er ook extra zuurstof in de vijver zal komen. Zorg wel dat dit pompje niet op de bodem ligt omdat zich daar het warmste water bevindt waarin de vissen overwinteren.

Fauna in de tuin

Om ook in het volgend jaar dieren in de tuin te behouden zal er in de winter een aantrekkelijke omgeving gemaakt moeten worden waardoor ze blijven terugkeren. Dieren kunnen namelijk heel nuttig zijn door schadelijke insecten op te eten en het is natuurlijk een prachtige meerwaarde in elke tuin. Om de juiste dieren in de tuin te behouden moeten ze gevoerd worden, zoals de vogels. En er moet beschutting in de tuin blijven door bijvoorbeeld een hoop bladeren of takken te laten liggen op een plek waar het niet stoort, voor bijvoorbeeld egels en padden.

Veel last van ziekten en plagen zul je in december niet meer hebben. Toch moet er alles aan gedaan worden om ongedierte en schimmels niet te laten overwinteren. In november is besproken hoe dit het beste gedaan kan worden door materialen schoon te maken en op te bergen. Maar ook de rest van de tuin kan opgeruimd worden door de borders op te schonen. Blijf wel een balans houden in de tuin door niet alles te verwijderen en daarmee ook schuilplaatsen voor nuttige dieren te verwijderen, maar ruim bijvoorbeeld alleen al het blad op bij heesters die vatbaar zijn voor ziekten en plagen. Neem bijvoorbeeld al het blad bij rozen weg, omdat hier sterroetdauw op kan zitten. Bladeren die ziek of besmet lijken te zijn mogen niet op de composthoop maar worden in de GFT-bak gedaan.